Śpiączka i zaburzenia świadomości
Powrót do zdrowia po urazie mózgu to długotrwały proces, który wymaga cierpliwości i wytrwałości zarówno od pacjenta, jak i jego bliskich. Wbrew temu, co często pokazują filmy, wybudzanie ze śpiączki rzadko jest nagłym wydarzeniem – zazwyczaj trwa od kilku dni do kilku miesięcy.
Największe postępy w rehabilitacji można zwykle osiągnąć w pierwszych sześciu miesiącach, ale każdy przypadek jest inny, a tempo rekonwalescencji zależy od wielu czynników, takich jak rodzaj i nasilenie urazu, wiek pacjenta czy współistniejące schorzenia.
Zaburzenia świadomości – co warto wiedzieć?
Zaburzenia świadomości to stany, w których pacjent nie jest w pełni przytomny ani zdolny do komunikacji. Obejmują:
- Śpiączkę (coma) – głębokie zaburzenie świadomości, w którym pacjent nie reaguje na bodźce, ma zamknięte oczy i wymaga mechanicznego wsparcia funkcji życiowych.
- Stan nieresponsywnego czuwania (stan wegetatywny) – pacjent otwiera oczy, ma cykle snu i czuwania, ale nie wykazuje oznak świadomej reakcji.
- Stan minimalnej świadomości (minimally conscious state) – pacjent zaczyna reagować na bodźce, śledzić wzrokiem, wykonywać proste polecenia.
Zaburzenia świadomości dzielą się na ostre (do 28 dni) i długotrwałe (powyżej 28 dni). Czas ich trwania jest indywidualny i może wynosić od tygodni do lat.
Etapy powrotu do świadomości
- Stan minimalnej świadomości minus – pacjent może wykazywać oznaki świadomości, takie jak fiksacja wzroku czy emocjonalne reakcje.
- Stan minimalnej świadomości plus – pacjent zaczyna reagować na proste polecenia, komunikuje się słowami lub gestami.
- Emergence – moment, gdy pacjent zaczyna funkcjonalnie się komunikować (np. poprawnie odpowiada na pytania) i używać przedmiotów codziennego użytku.
Jak możesz wspierać bliskiego w stanie zaburzonej świadomości?
- Rozmawiaj z pacjentem – opowiadaj o codziennym życiu, wspólnych wspomnieniach i tym, co go interesowało.
- Dotykaj z wyczuciem – trzymaj za rękę, głaszcz, jeśli personel na to pozwala, i zawsze informuj o swoich zamiarach.
- Przynieś ulubione przedmioty – zapachy, ubrania czy zdjęcia mogą pobudzić reakcje emocjonalne.
- Czytaj i puszczaj muzykę – ulubiona muzyka lub czytanie na głos może wspierać proces wybudzania.
- Mów spokojnie i pozytywnie – ton głosu ma znaczenie, nawet jeśli pacjent nie odpowiada.
- Prowadź dziennik – notuj codzienne wydarzenia i zmiany, by później pomóc pacjentowi w zrozumieniu tego, co się działo.
Opieka długoterminowa i Skala Glasgow
Jeśli pacjent nie wybudza się w krótkim czasie, może być konieczne przeniesienie do specjalistycznego ośrodka, np. kliniki „Budzik”, gdzie prowadzona jest intensywna rehabilitacja osób w stanie śpiączki.
Poziom świadomości pacjenta ocenia się m.in. za pomocą Skali Glasgow (GCS), która mierzy otwieranie oczu, reakcje słowne i ruchowe – maksymalnie można uzyskać 15 punktów, a minimalnie 3. Do kwalifikacji do ośrodków rehabilitacyjnych zwykle wymaga się uzyskania co najmniej 6–8 punktów.
Podsumowanie
Powrót do świadomości po urazie mózgu to proces, który może trwać tygodnie, miesiące, a czasami dłużej. Twoja obecność, cierpliwość i wsparcie mają ogromne znaczenie dla pacjenta – każdy gest, słowo i chwila spędzona razem mogą wspomagać proces wybudzania.
Pamiętaj, że nie jesteś sam/a – korzystaj z pomocy personelu medycznego, organizacji wsparcia i nie bój się szukać wsparcia także dla siebie. Twoja siła i troska to kluczowy element powrotu bliskiego do zdrowia.